Κατά την περίοδο του Ταταρο-μογγόλικου ζυγού οι πρίγκιπες («κνιαζ») της Μόσχας συνήθιζαν να θεωρούν τους εαυτούς τους ως τσάρους, όντας οι τοποτηρητές της Χρυσής Ορδής. Εξάλλου, αποκαλούσαν Καίσαρα τον Βυζαντινό αυτοκράτορα, που στην ρωσική μεταφράζεται ως «τσάρος». Οι δε μεγάλοι πρίγκιπες ήθελαν να είναι διάδοχοι του Βυζαντίου.
Ο επίσημος τίτλος του Τσάρου εμφανίστηκε στη Ρωσία στις 25 Ιανουαρίου 1547, όταν έγινε η στέψη στον θρόνο του Ιβάν Δ’. Η τελετή έλαβε χώρα στον Ναό της Κοιμήσεως του μοσχοβίτικου Κρεμλίνου. Αργότερα, το 1561, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως επικύρωσε τον τίτλο με χάρτα.
Ο δεκαεξάχρονος Ιβάν ο Δ’ εστέφθη πανηγυρικά «εις την αυτοκρατορία της Ρωσίας» από τον Μητροπολίτη Μακάριο, πράγμα που δήλωνε την επίσημη αποδοχή του τσαρικού τίτλου από τον νεαρό κυβερνήτη. Του κατέθεσαν τα σύμβολα των τσαρικών τιμών: τον σταυρό από το Ζωοποιόν Ξύλον, τις τσαρικές επωμίδες και τον σκούφο του Μονομάχου.
Η στέψη αυτή στον τσαρικό θρόνο είχε μεγάλη πολιτική σημασία για τη Ρωσία. Ο τίτλος του τσάρου μαρτυρούσε το αυτοκρατορικό αξίωμα του κατόχου του. Εξάλλου, ο τσαρικός τίτλος έδινε στη χώρα την δυνατότητα να λαμβάνει ριζικά διαφορετική θέση στις διπλωματικές της σχέσεις με την Δυτική Ευρώπη. Τον τίτλο του Μεγάλου Πρίγκιπα, τον μετέφραζαν ως «Πρίγκηψ» ή «Μέγας Δούκας», ενώ τον τίτλο «Τσάρος» ή δεν τον μετέφραζαν καθόλου, ή τον μετέφραζαν ως «Αυτοκράτορας». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Ρώσος Αυτοκράτορας γινόταν ίσος προς τον μοναδικό στην Ευρώπη αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο πρώτος Ρώσος τσάρος, που έλαβε τον χαρακτηρισμό του Τρομερού, έμεινε στην ιστορία ως μια άκρως αντιφατική προσωπικότητα. Προέβη σε μεταρρυθμίσεις στην Εκκλησία και στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης (μεταρρύθμιση των ζεμσκ), και όρισε ενιαία διοικητικά όργανα, τα λεγόμενα πρικάζ. Στα χρόνια της διακυβέρνησής του συντάχθηκε το «Δικαστικόν» – μια σύνοψη των ρωσικών νόμων. Ο ίδιος συνέθετε εκκλησιαστικά στιχηρά, έγραφε μουσική και ήξερε καλό σκάκι. Επί Ιβάν του Δ’ θεσπίσθηκαν και οι εμπορικές σχέσεις με την Αγγλία. Από την άλλη όμως, ο Ιβάν ο Τρομερός δημιούργησε ένα «κράτος εν κράτει» («οπρίτσνινα»), με κύριο χαρακτηριστικό τις λεηλασίες και την τρομοκρατία, γεγονός που είχε αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία του κράτους. Γι’ αυτό και οι διαφωνίες για τις συνέπειες της διακυβέρνησης του πρώτου Ρώσου τσάρου, του Ιβάν Βασίλιεβιτς, συνεχίζονται εδώ και αιώνες.
