To Νοβοσιμπίρσκ (“νέα πόλη της Σιβηρίας” στα ρωσικά) είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας, μετά τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη στην ασιατική Ρωσία, με πληθυσμό 1,4 εκατομμύρια κατά την απογραφή του 2010. Είναι το διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας Νοβοσιμπίρσκ, καθώς και του Ομοσπονδιακού Τμήματος της Σιβηρίας.
Η πόλη βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Σιβηρίας στις όχθες του ποταμού Ομπ δίπλα στην ομόνυμη κοιλάδα του ποταμού, κοντά στη μεγάλη δεξαμενή νερού που σχηματίζεται από το φράγμα του Υδροηλεκτρικού Σταθμού του Νοβοσιμπίρσκ, και καταλαμβάνει έκταση 502,1 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Το Νοβοσιμπίρσκ ιδρύθηκε το 1893 στη μελλοντική περιοχή της γέφυρας του υπερσιβηρικού σιδηρόδρομου που διασχίζει το μεγάλο ποτάμι της Σιβηρίας Ομπ, έλαβε για πρώτη φορά το όνομα Νοβονικολάγιεβσκ. Η σημασία της πόλης αυξήθηκε περαιτέρω με την ολοκλήρωση του Σιδηρόδρομου Τουρκεστάν-Σιβηρία στις αρχές του 20ου αιώνα. Η νέα σιδηροδρομική γραμμή συνδέει το Νοβοσιμπίρσκ με την Κεντρική Ασία και την Κασπία Θάλασσα. Το 1917, το Νοβοσιμπίρσκ διέθετε επτά ορθόδοξες εκκλησίες και μια Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, αρκετούς κινηματογράφους, σαράντα δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο, ένα ιεροδιδασκαλείο, και το Σπίτι Ρομανόβ, ένα μη κλασικό δευτεροβάθμιο σχολείο. Το 1913, το Νοβονικολάγιεβσκ έγινε μία από τις πρώτες πόλεις στη Ρωσία που ασκούσαν υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την πόλη το 1919.
Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου η πόλη χρησιμοποιήθηκε ως διοικητικό κέντρο της περιφέρειας της Σιβηρίας μέχρι τις 23 Ιουλίου 1930, και της Δυτικής Σιβηρίας μέχρι τις 28 Σεπτεμβρίου του 1937, όταν η Περιφέρεια χωρίστηκε στο Νοβοσιμπίρσκ και το Κράι Αλτάι. Από τότε, έχει υπάρξει διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας Νοβοσιμπίρσκ.
Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της πρώιμης σοβιετικής ιστορίας είναι το Μνημείο Ηρώων της Επανάστασης. Βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της πόλης και ήταν μία από τις σημαντικότερες ιστορικές τοποθεσίες (ουσιαστικά κάθε παιδί έπρεπε να επισκεφθεί το μνημείο σε σχολικές εκδρομές κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής). Παραμένει και σήμερα ως ένα από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της σοβιετικής εποχής.
Κατά τη διάρκεια της εκβιομηχάνισης του Στάλιν, το Νοβοσιμπίρσκ, εξασφάλισε τη θέση του ως ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της Σιβηρίας. Αρκετές μαζικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν εκεί, συμπεριλαμβανομένων και των εγκαταστάσεων του “Sibkombain”, που ειδικεύονται στην παραγωγή βαρέος εξοπλισμού εξόρυξης. Η ταχεία ανάπτυξη και η εκβιομηχάνιση ήταν οι λόγοι πίσω από το ψευδώνυμο του Νοβοσιμπίρσκ: το “Σικάγο της Σιβηρίας”
Μεταξύ 1940 και 1942 πάνω από 50 σημαντικά εργοστάσια χτίστηκαν και μετακόμισαν από τη δυτική Ρωσία προς το Νοβοσιμπίρσκ, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος καταστροφής τους λόγω του πολέμου. Το 1957 κατασκευάστηκε η εγκατάσταση πολλαπλών επιστημονικών ερευνών, το συγκρότημα Ακαντέμγκοροντόκ. Το Σιβηρικό Τμήμα της Ακαδημίας Επιστημών έχει την έδρα του στο Ακαντεμγκοροντόκ, η πόλη φιλοξενεί περισσότερα από 35 ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Νοβοσιμπίρσκ, ένα από τα κορυφαία ρωσικά σχολεία Φυσικών Επιστημών και Μαθηματικών.